Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Treinstellen DE-5 in en om Roosendaal

In de jaren 1940-1941 kreeg de NS achttien vijfdelige dieselelektrische treinstellen afgeleverd, plus twee reserve-motorwagens. Zij kwamen onder de nummers DE 51 t/m 68, alsmede mD 69 en 70 in dienst. Maar vanwege het gebrek aan dieselbrandstof kwamen de nieuwe treinstellen nog maar amper in de rijdende dienst. Bij een proefrit werd zelfs een maximum-snelheid van 172 km/h gehaald.

Het diesel-electrisch treinstel DE-5 55 (serie 51-68) van de NS staat in 1940 gereed voor aflevering bij 'Werkspoor' te Utrecht. Foto Werkspoor NV, collectie Het Utrechts Archief.

Het diesel-electrisch treinstel DE-5 51 (serie 51-68) van de NS staat in 1940 gereed in het station Utrecht CS. Foto NS, collectie Het Utrechts Archief.

In de oorlogsjaren gebruikten de Duitse Marine de aggregaten uit de motorwagens nog wel voor het demagnetiseren van schepen. Na de oorlog werden uit de beschadigde treinstellen veertien stuks hersteld. Vanaf 1950 tot de algehele elektrificatie van de trein-dienst Nijmegen - 's-Hertogenbosch - Roosendaal - Vlissingen in 1957 kwamen de treinstellen op deze verbinding tot hun recht, al was de maximum-snelheid nooit hoger dan zo'n 135 à 140 km/h. Later reed dit materieel vooral in de kop van Noord-Holland, op de westelijke Betuwelijn (Dordrecht - Geldermalsen) en in de Achterhoek (Arnhem - Winterswijk), totdat op 24 mei 1974 hun rijdend bestaan was gedaan. Ten dele kwamen zij toen naar Roosendaal ter onttakeling, alvorens de laatste rit plaats vond naar de sloper in Mijdrecht.

Aan de hand van wat foto's in de normale dienst en tijdens hun (stilstaande) verblijf in Roosendaal, zal in deze rubriek aandacht aan dit rollend materieel worden geschonken.

Op 30 april 1950 staat het diesel-electrisch treinstel DE-5 53 (serie 51-68) van de NS gereed op spoor 3 in Roosendaal. In principe kan de foto heden ten dage nog worden gemaakt, mits er een treinstel na de afvoer in 1974 behouden was gebleven. Foto Jan Voerman, collectie NVBS.

Een vijfdelig dieselelektrisch treinstel (DE-5) in de dienst Nijmegen - Vlissingen is zojuist uit Roosendaal vertrokken en nadert het viaduct in de Rondweg om de stad. De fabriekshallen van de LIGA staan er al, maar nog niet het beeldbepalende silogebouw. Duidelijk is de motorwagen te onderscheiden. Ansichtkaart uit circa 1955.

Een vijfdelig dieselelektrisch treinstel (DE-5) in de dienst Vlissingen - Nijmegen nadert het Roosendaalse station en is al grotendeels het viaduct in de Rondweg om de stad gepasseerd. De elektrificatie van de Zeeuwse lijn is in aanleg. Duidelijk is de motorwagen te onderscheiden. Ansichtkaart uit circa 1955.

Een kijkje in het koprijtuig met de afdeling tweede klasse (mB-rijtuig, later eerste klasse). Aan boord was er koffie verkrijgbaar. Foto, collectie NS, Het Utrechts Archief, 1940.

Een kijkje in het koprijtuig met de afdeling derde klasse (mC-rijtuig, later tweede klasse). Vanuit de afdeling konden reizigers tegen de rug van de machinist en op het spoor kijken. Een aantal bordjes gaf aan wat je niet mocht (verboden et cetera) en wat je wel moest (vlug uitstappen over het voorbalkon). Foto, collectie NS, Het Utrechts Archief, 1940.

Een kijkje in het koprijtuig met de afdeling derde klasse (mC-rijtuig, later tweede klasse). Vanuit de afdeling konden reizigers tegen de rug van de machinist en op het spoor kijken. Een aantal bordjes gaf aan wat je niet mocht (verboden et cetera) en wat je wel moest (vlug uitstappen over het voorbalkon). Foto, collectie NS, Het Utrechts Archief, 1940.

Het diesel-electrisch treinstel DE-5 60 (serie 181-192 en 196-197, voorheen serie 51-68) van de NS staat op 6 februari 1953 bij de werkplaats (dieselloods) te Utrecht. Foto W.P.F.M. van Schaik (NS), collectie Het Utrechts Archief.

Een diesel-electrisch treinstel DE-3 (serie 141-169, voorheen serie 11-50) en diesel-electrisch treinstel DE-5 (serie 181-192 en 196-197, voorheen serie 51-68) van de NS passeren op 25 maart 1953 de fotograaf ter hoogte van Wijchen. Let op de kop van het eerste treinstel, dat aanmerkelijk verschilt met dat een DE-5. Foto NS, collectie Het Utrechts Archief.

Een diesel-electrisch treinstel DE-5 (serie 181-192 en 196-197, voorheen serie 51-68) van de NS passeert op 10 april 1956 als trein naar Roosendaal de maker van de foto aan de oostzijde van de brug over het Kanaal door Zuid-Beveland bij Vlake. Foto NS, collectie Het Utrechts Archief.

Een diesel-electrisch treinstel DE-5 (serie 181-192 en 196-197, voorheen serie 51-68) van de NS passeert in augustus 1956 als trein naar Roosendaal de maker van de foto bij de dijkcoupure aan de westzijde van het station Kruiningen-Yerseke. Foto NS, collectie Het Utrechts Archief.

Een diesel-electrisch treinstel DE-5 (serie 181-192 en 196-197, voorheen serie 51-68) van de NS wordt op 22 februari 1960 voorzien van brandstof te Utrecht. Foto L. Hessels (NS), collectie Het Utrechts Archief.

In mei 1974 was het definitief gedaan met de treinstellen DE-5, maar pas eind 1974 kwam het slopen op gang. In totaal kwamen er in 1975 zeven stuks naar Roosendaal ter onttakeling. Het transport gebeurde steeds in de nachtelijke uren. Bij onttakeling werden nog bruikbare onderdelen verwijderd en aan de voorraad in het magazijn toegevoegd. Overigens konden sommige onderdelen ook pas door de sloper worden verwijderd en teruggeleverd.

Juist in die tijd werd ook het eerste elektrische treinstel (NS 681) uit de jaren na de Tweede Wereldoorlog in Roosendaal onttakeld. Let op de kop van zo'n treinstel (mat '46), dat aanmerkelijk verschilt met dat een DE-5 uit 1940, in dit geval treinstel NS 189 met mD 185. De foto links is gemaakt op 16 februari 1975 en die rechts op 13 april 1975 (rechts).

De in Roosendaal staande treinstellen hadden een bijzondere aantrekkingskracht op jonge spoorwegbelangstellenden in de jacht op bordjes en andere herinneringen. Op zondagochtend kwam je wel eens iemand anders met hetzelfde doel tegen. In de week liep er echter teveel personeel rond en maakte je een goede kans om de spoorwegpolitie op je dak gestuurd te krijgen. En daar zat je dus niet op te wachten. Het bordje hierboven heeft als afmetingen 11 x 3 cm. Zo ook de bordjes met de nummers 4, 6 en 28 hieronder.

In die tijd bestonden er nog geen stickers. Schakelborden en motoren waren uitgerust met bronzen plaatjes. Meestal waren die al vaker overgeschilderd, maar na het verwijderen van die verf en oppoetsen met koperpoets kwamen er leuke dingen te voorschijn. Vandaar dat dit verslag van de laatste plaatjes van een treinstel DE-5 in Roosendaal is opgeleukt met enkele bronzen plaatjes. Het bordje hierboven heeft als afmetingen 14 x 3 cm. Zo ook de bordjes met de nummers 10 en 21 hieronder.

Treinstel NS 184 met mD 188. De foto is gemaakt op 12 januari 1975. Van Zwolle naar Roosendaal kort vóór 12 januari 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 21 op 22 februari 1975.

Treinstel NS 184 met mD 188. Foto gemaakt op 12 januari 1975. In de mD-wagen bevonden zich drie dieselmotoren van 'Werkspoor NV' voor de aandrijving van aggregaten voor het opwekken van elektriciteit. Vooral in de beginjaren was er in deze ruimte tijdens de rit steeds een monteur aanwezig, die instond voor een juiste werking van dit alles. Van Zwolle naar Roosendaal kort vóór 12 januari 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 21 op 22 februari 1975.

Treinstel NS 184 met mD 188. De foto is gemaakt op 12 januari 1975. Van Zwolle naar Roosendaal kort vóór 12 januari 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 21 op 22 februari 1975.

Treinstel NS 187 met mD 191. Geen foto beschikbaar in Roosendaal. Van Zwolle naar Roosendaal op 25 februari 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis op 29 maart 1975.

Treinstel NS 189 met mD 185. De foto is gemaakt op 13 april 1975. Van Zwolle naar Roosendaal op 3 april 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis op 19 april 1975.

Treinstel NS 188 met mD 192. De foto is gemaakt op 10 mei 1975. Van Zwolle naar Roosendaal op 24 april 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 4 op 5 juni 1975.

Lang niet altijd zat er op een in Roosendaal voor onttakeling gereedstaand treinstel nog een nummerbord, laat staan dat je dat in het open veld op het tractieterrein eraf kon of wilde halen. Je had er ten eerste al een trap of een ladder voor nodig en vooral geschikt gereedschap. Mocht je toevallig een bezoek van de Spoorwegpolitie krijgen, dan had je ongetwijfeld een probleem. Desondanks zijn er best wel borden bewaard gebleven, meestal via connecties bij de wagenwerkplaats in Roosendaal of tegen betaling bij de sloper in Mijdrecht. Zo'n bord was uitgevoerd in ijzer met het nummer in wit op zwart in emaille. (Met dank aan Leo Boer te Eindhoven.)

Treinstel NS 188 met mD 192. De foto is gemaakt door Martin van Oostrom op 19 mei 1975. Van Zwolle naar Roosendaal op 24 april 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 4 op 5 juni 1975. Links op de achtergrond rijst de markante toren van de Sint Antoniuskerk uit 1903 omhoog. De kerk werd in 1977 gesloopt.

Treinstel NS 186 met mD 193. De foto is gemaakt op 29 juni 1975. Van Zwolle naar Roosendaal op 19 juni 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in juli 1975.

Treinstel NS 183 met mD 184. De foto is gemaakt op 3 augustus 1975. Van Zwolle naar Roosendaal op 29 juli 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 24 op 25 oktober 1975.

Behalve diesel-elektrische treinstellen DE-5 kwamen ook stroomlijnpostrijtuigen ter onttakeling naar Roosendaal, zoals Pec 1924. De foto is gemaakt op 3 augustus 1975.

Behalve diesel-elektrische treinstellen DE-5 kwamen ook stroomlijnpostrijtuigen ter onttakeling naar Roosendaal, zoals (van rechts naar links): Pec 1933, Pec 1931, NS 183 met mD 184, en Pec 1924. De foto is gemaakt op 3 augustus 1975.

Treinstel NS 183 met mD 184. De foto is gemaakt op 3 augustus 1975. Van Zwolle naar Roosendaal op 29 juli 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 24 op 25 oktober 1975.

Treinstel NS 185 met mD 189. Geen foto beschikbaar. Van Zwolle naar Roosendaal op 14 november 1975, van Roosendaal naar Nieuwersluis in de nacht van 31 maart op 1 april 1976.

Literatuur:

Martin van Oostrom, Het einde van de dieselvijven. Laatste week, afvoer, ontmanteling en sloop in: tijdschrift Rail Magazine, nr. 384, mei 2021, blz. 54-59.

Meer informatie over het station Roosendaal is te vinden in het boek 'Roosendaal, een spoorwegknooppunt als 's lands voorportaal in het zuiden, 1854-1996'.